Có vài người khi tìm thấy "một nửa định mệnh" và "nghe tiếng yêu gọi mời" lại lập tức e dè hoặc nấn ná không dám ngỏ lời yêu. Có nhiều nguyên nhân cho sự lần lữa này và nếu bạn cảm thấy mình cũng đang ngại bắt đầu một mối quan hệ vì "sợ nếu yêu rồi, ta sẽ mất nhau thôi", thì đây chính là bài viết dành cho bạn.
Trong bài luận Culture in a Liquid Modern World (2012) (tạm dịch: Văn hóa trong một thế giới hiện đại "lỏng lẻo"), Bauman từng cho rằng: "Thế giới hiện đại ngày càng rời rạc nên đã loại trừ mọi điều chắc chắn và lâu bền. Thế nên, khả năng kiến tạo một mối quan hệ lâu dài và thỏa đáng dường như là điều không thể. Tình yêu lãng mạn được tạo nên từ những hứa hẹn và ước muốn, biến thành một thứ 'tình yêu lỏng lẻo', buông thả và sẵn sàng tan biến bất cứ lúc nào" (1). Chúng ta đều phần nào hình dung được bối cảnh xã hội đã trở thành một phần lý do của việc thế hệ trẻ ngày càng "sợ yêu" cũng như sợ bắt đầu một mối quan hệ gắn bó.
Có nhiều định nghĩa về việc sợ bắt đầu một mối quan hệ mà nổi bật nhất là hai khái niệm sau:
Dân gian có câu "chim sợ cành cong", nếu có lần "đứa trẻ bên trong" của chúng ta bị tổn thương vì những đổ vỡ trong quá khứ, vết thương đó có thể vẫn chưa lành. Cách thức gắn bó của mỗi người được hình thành và phát triển từ thời thơ ấu có sự ảnh hưởng sâu sắc nhất đến cách chúng ta cư xử trong các mối quan hệ khi trưởng thành (5). Đây chính là học thuyết về sự gắn bó được phát triển lần đầu tiên bởi nhà tâm lý học Mary Ainsworth và bác sĩ tâm thần John Bowlby vào những năm 1950.
Khi chúng ta lớn lên, những khuôn mẫu về tiếp xúc và gắn bó này vẫn tiếp tục đóng vai trò là hình mẫu cho cách chúng ta tương tác lẫn mong đợi từ mọi người xung quanh, đồng thời cũng ảnh hưởng đến cách chúng ta hành xử với các mối quan hệ thân thiết.
Những trải nghiệm xấu trong quá khứ, như bị bạo lực tinh thần, lạm dụng tình dục, hay sự thiếu thốn tình thương và quan tâm từ gia đình có thể để lại vết thương sâu trong tâm hồn mỗi người. Những vết thương chưa lành này có thể tạo ra một tâm lý tự vệ, khiến ta tự đặt hàng rào bảo vệ quanh trái tim, tránh xa khỏi mối quan hệ tình cảm sâu sắc để tránh bị tổn thương lần nữa. Những ai từng trải qua cảm giác bị bỏ rơi hoặc mất mát lớn trong quá khứ, đặc biệt là trong giai đoạn ấu thơ, sẽ dễ dàng phát triển nỗi sợ hãi gắn bó và cam kết tình cảm khi trưởng thành.
Các yếu tố tâm linh như tôn giáo và niềm tin cá nhân tạo thành các "biến số cứu rỗi" quan trọng trong hành trình trưởng thành của con người, do đó, cũng cần được xem xét nhiều hơn khi điều trị các chứng rối loạn tâm thần (6). Tuy nhiên, ở một vài trường hợp, tôn giáo cũng gây nên những áp lực tinh thần đối với người mắc chứng sợ yêu. Một số nền văn hóa hoặc tôn giáo có các quy định, quy tắc nghiêm ngặt về mối quan hệ yêu đương, việc kết hôn, hoặc tình dục. Những áp lực này có thể khiến người trong cuộc sợ hãi, căng thẳng và từ chối những mối quan hệ tình cảm vì lo sợ bị xã hội hoặc gia đình đánh giá, phê phán.
Các chuẩn mực về các mối quan hệ tình cảm và hôn nhân ở một vài nền văn hóa cũng có thể là nguyên nhân gây ra việc nhiều người không muốn bắt đầu một mối quan hệ. Ở xã hội phương Đông, không xa lạ gì với việc các bậc cha mẹ cấm cản con cái yêu đương trước 18 tuổi. Những nguyên tắc nghiêm ngặt về thời điểm bắt đầu các mối quan hệ cũng ảnh hưởng đến khả năng cởi mở của một người khi bước vào các mối quan hệ.
Người bị chứng sợ yêu cũng thường tự ti về bản thân và cho rằng bản thân không xứng đáng được yêu hoặc không đủ tốt để có một mối quan hệ viên mãn. Những suy tư của họ về bản thân luôn bị nhấn chìm bởi những suy nghĩ tiêu cực. Điều này có thể xuất phát từ những trải nghiệm tiêu cực hoặc bị so sánh với người khác trước đó, khiến họ đánh mất lòng tự tôn và dần dà không dám chấp nhận tình cảm của bất kỳ ai.
Những người mang tâm lý này có thể đang mắc chứng Atelophobia - hội chứng hoàn hảo hay còn gọi là nỗi sợ sai sót, ngay cả trong những tình huống bất khả kháng nhất (7). Nỗi sợ hãi này có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống, còn đối với người có sẵn "Hội chứng sợ yêu" thì Atelophobia như một "yếu tố cộng thêm" khiến họ luôn trong trạng thái sợ một mối quan hệ sắp bắt đầu là một sai lầm nên càng ra sức tránh né.
Chứng sợ yêu có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi nhưng nó phổ biến hơn ở những người có tiền sử rối loạn lo âu, ám ảnh cưỡng chế hoặc những người có bệnh nền về rối loạn tinh thần từ trước (9). Những cảm giác sợ hãi, lo lắng không kiểm soát và căng thẳng liên tục có thể khiến họ tránh xa mối quan hệ tình cảm để tránh gặp phải những tình huống u sầu, trầm uất. Nhưng cũng cần lưu ý rằng, việc một ai đó sợ yêu có thể xuất phát từ chứng rối loạn lo âu, nhưng không phải tất cả những ai rối loạn lo âu đều sợ yêu.
Tóm lại, nguyên nhân của chứng sợ yêu có thể rất đa dạng và phức tạp vì bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau trong cuộc sống của một người. "Thương nhau để đó", vì lẽ đó, dường như đã trở thành một sự thoái thác cho số phận và đổ lỗi do "ông Tơ bà Nguyệt se duyên rối nùi". Tuy nhiên, cần hiểu rằng việc mắc chứng sợ yêu Philophobia cho dù với bất kỳ nguyên nhân gì thì cũng chưa bao giờ là một điềm xấu. Nó chỉ như một chỉ dấu cảnh báo và nhắc nhở rằng đã đến lúc chúng ta cần bước ra khỏi vùng an toàn của bản thân để can đảm tìm kiếm hạnh phúc mới.
DSM-5 (Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần - công cụ phân loại và chẩn đoán do Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ xuất bản) chưa ghi nhận Philophobia là một rối loạn tâm thần riêng biệt. Tuy nhiên, khi các dấu hiệu sợ hãi tình yêu quá mức dẫn đến ảnh hưởng chất lượng cuộc sống thì đây vẫn được xem là một dạng rối loạn lo âu và có thể được khắc phục theo nhiều cách sau:
Suy cho cùng, tình yêu không phải là mục tiêu duy nhất trong cuộc đời mỗi người, mà chỉ là thứ khiến ta thấy cuộc sống này ý nghĩa hơn. Không có gì đảm bảo bạn sẽ ở bên một người mãi mãi nhưng nếu tan vỡ nối tiếp tan vỡ, yêu lầm yêu lại... lại yêu lầm, thì bạn cũng đừng bao giờ từ bỏ hy vọng vào tình yêu. Tình yêu lý tưởng nhất chưa bao giờ là "mãi mãi", mà tình yêu lý tưởng nhất là khi bạn gặp một người phù hợp vào một thời điểm nào đó trong đời mà cùng lúc đó, cả hai đều yêu nhau một lòng một dạ.
Bạn thấy bài viết thú vị và muốn đọc thêm về Tâm Lý?
Cập nhật những nghiên cứu và khám phá mới nhất về tâm lý.
