Khác với cách hẹn hò của các thế hệ trước, gồm đầy đủ các bước hẹn hò, cam kết rồi ổn định bên nhau, các bạn trẻ Gen Z đã và đang tạo ra những thay đổi lớn trong chuyện hẹn hò. Một trong số đó là sự phổ biến bất ngờ của các mối quan hệ mập mờ như "situationship". Và biết đâu, chính bạn cũng đang ở trong situationship thì sao?
"Situationship" chỉ mối quan hệ mập mờ, trên mức tình bạn nhưng chưa chính thức thành đôi. Từ này được ghép giữa từ "situation" (tình huống, hoàn cảnh) và từ "relationship" (mối quan hệ). Như vậy, "situationship" chính xác là từ để chỉ các cặp đôi hoàn cảnh.
Ngoài việc chưa dán nhãn "chính thức" cho mối quan hệ, những người đang trong một situationship có thể hành động hệt như một cặp đôi bình thường. Có thể nói, situationship được coi như một thỏa thuận "ngầm" giữa hai người, trong khi, cả hai đều đã có kết nối về thân thể và cảm xúc, nhưng không cần phải cam kết lâu dài, đặc biệt càng không cần phải "chỉ yêu mình em/anh".
Kiểu hẹn hò này đã trở nên thịnh hành ngày càng rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội, khi nhiều Gen Z là TikToker đã... chia sẻ thoải mái câu chuyện về situationship. Trên nền tảng TikTok, những video có hashtag #situationship có thể có hơn 839 triệu lượt xem.
Thậm chí, theo số liệu cập nhật bởi Google Trends vào năm 2022, lượt tìm kiếm từ khóa này đã chạm tới mốc cao kỷ lục trên thanh công cụ tìm kiếm của Google, tính từ năm 2006 (1).
Tương tự như situationship, văn hóa đại chúng còn có khái niệm "casual relationship" (tạm dịch là "mối quan hệ ngẫu hứng", không có chủ đích) cũng được dùng để chỉ mối quan hệ có phần mập mờ và ít tính cam kết (2). Từ khóa "casual relationship" cũng có xu hướng được sử dụng nhiều hơn trong những năm gần đây (3), tuy không tăng vọt theo cách vô cùng đột ngột như situationship.
Casual relationship và situationship đều là kiểu hẹn hò gặp ít thì vui.
Những tưởng sự thay đổi xu hướng, từ casual relationship sang situationship cũng chỉ là một sự chuyển dịch trong việc sử dụng ngôn ngữ, thì trên thực tế, nhiều người lại đang hẹn hò theo cách mà các thế hệ trước đánh giá là... lạ lắm.
Gen Z được cho rằng là sống và tiếp cận vấn đề theo cách "thực dụng" hơn, với 43% số người được hỏi cho rằng situationship chính là ví dụ cho sự thực dụng đó - theo một khảo sát trực tuyến vào tháng 3/2023 trên trang Real Research với hơn 10.000 người tham gia (4).
Trong một nghiên cứu khác, với 500 người tham gia đến từ Anh và Mỹ - độ tuổi bao gồm Gen Z, một phần nhỏ hơn của Gen X và Gen Y để thực hiện so sánh - kết quả đã cho thấy chỉ có một trong 10 người chia sẻ rằng họ sẵn sàng cam kết với việc... phải cam kết trong một mối quan hệ (5).
Như đã biết rằng situationship chỉ là một thứ "bình mới rượu cũ", tức là một hình thức, biểu hiện mới của một cách thức hẹn hò mập mờ vốn đã cũ. Tuy nhiên, có lẽ phần nào do Gen Z nói nhiều về nó trên các mạng xã hội, nên chúng ta vẫn cảm thấy phải có lý do thì nó mới ngày một phổ biến đến vậy, chẳng hạn như ba lý do sau đây:
Sinh ra và lớn lên trong thời đại Internet và công nghệ bùng nổ mạnh mẽ, Gen Z được tiếp cận rất nhiều nguồn thông tin đa dạng bất kể khác biệt văn hóa. Họ đủ cơ hội để chứng kiến thế giới xung quanh đầy biến động.
Từ biến đổi khí hậu tới khủng hoảng kinh tế, đặc biệt là đại dịch toàn cầu, Gen Z phải học cách tìm kiếm sự ổn định trong bối cảnh bất ổn. Đó chính là việc họ phải ưu tiên và đầu tư vào bản thân và sự nghiệp cá nhân. Khác với các thế hệ trước đây luôn cảm thấy họ phải sống có trách nhiệm vì gia đình hay xã hội, số đông Gen Z đã được hình thành quan điểm mới.
"Chỉ khi tôi có thể lo cho bản thân, tôi mới có đủ khả năng để chăm sóc ai đó khác". Vì lẽ đó, xã hội ngày càng có nhiều thanh niên không dành quá nhiều thời gian và sự chú tâm tới cách thức hẹn hò truyền thống nữa.
Arielle Kuperberg, Phó Giáo sư Xã hội học giảng dạy tại trường Đại học Bắc Carolina, Hoa Kỳ đã kết luận rằng: "Người trẻ đang trong giai đoạn xây dựng sự nghiệp lại càng có xu hướng không tham gia vào các buổi xem mắt chính thức" (5).
Một mối quan hệ "mập mờ" có vừa đủ những yếu tố để thỏa mãn mong muốn và nhu cầu của số đông bạn trẻ. Không cần một mối quan hệ tốn quá nhiều thời gian và công sức, nhưng situationship lại vừa đủ cho nhu cầu hẹn hò và thậm chí là cả ham muốn cá nhân của Gen Z mà cả hai vẫn có thể ưu tiên công việc và sự nghiệp.
Elizabeth Armstrong, Giáo sư Xã hội học với trọng tâm các nghiên cứu liên quan tới situationship, đã chỉ ra rằng, lý do situationship trở nên phổ biến là bởi Gen Z coi kiểu phong cách hẹn hò là một cách để yêu - đúng nghĩa là yêu, bất kể đó là tình dục, sự thân mật hay sự đồng hành - mà đặc biệt là họ không phải nghĩ tới "kết quả" - bất kể đó là hẹn hò, hôn nhân hay con cái (6).
Những thứ đó vốn luôn tồn tại trong chuyện hẹn hò của các thế hệ trước. Ở hiện tại, việc "không bắt đầu cũng chẳng có kết thúc" đem lại cảm giác tiết kiệm thời gian, hay chính xác hơn là không bị lãng phí thời gian của Gen Z, những người còn đang loay hoay, chật vật trong việc tận dụng thời gian cho các ưu tiên khác.
Một lần nữa, quay về với chuyện thực dụng, có thể giới trẻ đã "thực dụng nên mới tận dụng" thời gian để hẹn hò mập mờ, hoặc cũng có thể vì họ chỉ có thể tận dụng từng giây từng phút, nên đành mang tiếng thực dụng trong tình yêu chăng? Chúng ta không thể soi vào mọi ngóc ngách cuộc sống của từng Gen Z để đi tới kết luận cho điều này.
Sự phổ biến bất ngờ của thuật ngữ "situationship" xuất hiện đồng thời trong lúc cả thế giới đối mặt với COVID-19. Điều này có thể tới từ việc phần lớn Gen Z lúc đó đều không hẹn hò hay ở trong bất cứ mối quan hệ nào.
Một cuộc khảo sát đã được tiến hành bởi Vice Media Group vào tháng 9/2020 có tên Tình yêu sau mùa giãn cách, với kết quả đã tổng hợp được rằng: trong 45% người tham gia khảo sát là Gen Z, có tới 75% trong số đó lựa chọn độc thân và không hẹn hò trong khoảng thời gian giãn cách (7).
Kết quả phân tích thêm cho thấy, đa số họ đều muốn dành thời gian một mình để tìm lại bản thân trước rồi mới đi tìm bạn đời (7).
Việc này có thể xuất phát từ hai yếu tố gồm:
Hai yếu tố này cộng gộp càng khẳng định rõ "thái độ" hẹn hò hiện đại của Gen Z. Khi đã đủ khả năng và công cụ để hiểu chính mình, họ có thêm nhiều lựa chọn để quyết định xem ai là người yêu phù hợp để đồng cam cộng khổ, mà vẫn giữ bảo đảm được sự tự do và thoải mái của mỗi cá nhân. Do đó, đặc điểm không hoặc rất ít cam kết của situationship đã thỏa mãn được nhu cầu này của Gen Z.
Hơn nữa, xét trong thời điểm đại dịch COVID-19 bùng phát toàn cầu và mọi người phải cách ly hoặc giãn cách, việc hai người yêu nhau đã thực sự tạo nên một đôi hoàn cảnh, đúng với ý nghĩa của situationship.
Gen Z là thế hệ đánh dấu sự chuyển mình trong cách định hình giới tính (8). Bằng sự cởi mở của mình, Gen Z đã không còn đi theo khuôn mẫu nhị nguyên giới: nam - nữ. Thế vào đó là phi nhị nguyên giới - khi một số các bạn trẻ đặc biệt cởi mở với tất cả các bản dạng giới. Situationship là một "lời giải" cho những ai muốn "tìm hiểu" việc yêu các đối tượng khác nhau, mà có thể nhiều người ở các thế hệ trước cũng tò mò nhưng lại chưa được khám phá.
Theo lý thuyết, các mối quan hệ mập mờ cho phép hai người có thể cởi mở dễ dàng hơn với đối phương khi không có bất cứ áp lực về sự ràng buộc, cam kết. Từ đó, đưa ra những thỏa thuận mà cả hai bên đồng ý mà không nặng nề về trách nhiệm thường có trong các mối quan hệ 1-1 có tính "độc quyền" (exclusive relationship).
Tuy nhiên, nếu không cẩn thận, chính sự không rõ ràng có thể khiến hai người không thống nhất được những mối ưu tiên trong mối quan hệ, dẫn tới việc mối quan hệ có thể sẽ kết thúc do sự bất đối xứng giữa nhu cầu đôi bên.
Dưới đây là một số cách độc giả có thể áp dụng nếu bản thân muốn "chuyển đổi" mối quan hệ mập mờ thành... mập rõ. Tuy nhiên, LeLa Journal cho rằng trước khi thử, bạn hãy chuẩn bị sẵn tinh thần cho việc đối phương từ chối mong muốn này của bạn. Các bước chuyển đổi gồm có:
Và cuối cùng, hãy nhớ rằng nếu không thể có mối tình song phương thì đơn phương cũng có nét thi vị riêng.
Có nhiều lý do mang tính xã hội và khác biệt thế hệ, khiến situationship trở thành một "hiện tượng" trong chuyện hẹn hò đôi lứa. Nhưng cho dù thế nào, situationship chỉ là một lựa chọn trong nhiều lựa chọn sẵn có. Vì thế, hãy lắng nghe con tim và đưa ra quyết định phù hợp với bạn nhất, trong cả việc chọn người yêu lẫn chọn cách yêu.
Bạn thấy bài viết thú vị và muốn đọc thêm về Tâm Lý?
Cập nhật những nghiên cứu và khám phá mới nhất về tâm lý.
