Nhân vật nữ cường: Sức ảnh hưởng từ màn ảnh tới đời thực

Nhân vật nữ cường là ai?

Nhân vật nữ cường thường có đặc điểm là mạnh mẽ, quyết đoán, độc lập và khả năng tự chủ cao trong hành động lẫn tư duy. Họ không chỉ thể hiện sự mạnh mẽ trong các vấn đề cá nhân mà còn có thể tham gia vào các hoạt động có ảnh hưởng lớn như trở thành (siêu) anh hùng, đóng vai trò lãnh đạo trong cuộc chiến hoặc tham gia vào các hoạt động giải cứu và thay đổi thế giới.

Hình tượng nhân vật không chỉ xuất hiện trong phim hành động, khoa học viễn tưởng, phiêu lưu mà còn phổ biến trong các bộ phim có nội dung xã hội, tình cảm, gia đình... mang tới cho khán giả sự đa dạng và niềm cảm hứng về việc nữ giới khám phá và thể hiện sức mạnh, tiềm năng của mình.

Họ có những phẩm chất như dũng cảm, thông minh, không ngại đương đầu trước các khó khăn, thử thách.

Trong ngành phim ảnh Âu - Mỹ, khái niệm tương đương là "nữ chính mạnh mẽ" (strong female lead) hoặc "nữ chúa" (the matriarch) (1). Ví dụ điển hình về hình tượng này có thể kể đến là nhân vật Lara Croft trong tựa game và chuỗi phim nổi tiếng Kẻ cướp lăng mộ (Tomb raider) và Wonder Woman trong bộ phim siêu anh hùng cùng tên.

Khán giả ưa chuộng phim TVB, chắc hẳn cũng không xa lạ với chuỗi phim Bằng chứng thép (Forensic heroes) với hình tượng các nữ cảnh sát và pháp y thông minh, can trường trong các vụ án phức tạp, nhưng vẫn mạnh mẽ và quyết đoán trong các tình huống đời sống tình cảm, gia đình.

Ở Việt Nam, hình tượng nữ cường cũng có thể tìm thấy trong các phim cháy vé Hai Phượng về người mẹ đơn thân giải cứu con gái mình khỏi băng buôn người.

Như vậy, hình tượng nữ cường có thể tìm thấy ở hầu hết các thể loại phim và xuất hiện ở hầu hết các ngành công nghiệp điện ảnh ở khắp nơi trên thế giới, nhưng liệu sức ảnh hưởng của hình tượng này lớn tới đâu?

Tại sao "người thường" thích xem nữ cường?

Phương pháp chụp cộng hưởng từ chức năng (fMRI) đã mở ra triển vọng mới trong việc tìm hiểu cách mà phim ảnh có thể sâu sắc ảnh hưởng đến não bộ của chúng ta (2). Kết quả nghiên cứu cho thấy, sự xuất hiện của các câu chuyện, nhân vật sẽ kích thích các khu vực não liên quan đến cảm xúc, quyết định và khả năng đồng cảm. Cụ thể, khi chúng ta quan sát một nhân vật đương đầu với khó khăn, đánh bại kẻ ác hoặc thể hiện sự mạnh mẽ thì các khu vực não như hạch hạnh nhân (vùng liên quan đến xử lý cảm xúc) và vùng trán (liên quan đến quyết định và nhận thức xã hội) cũng hoạt động mạnh.

Ở Nga, điện ảnh được coi là một phương tiện chuyển đổi cá nhân và xã hội, góp phần hình thành cách nhìn của khán giả Nga, bao gồm cả thái độ của họ đối với các vấn đề xã hội thời sự (3). Các nhà nghiên cứu của Đại học Rochester phát hiện ra rằng hơn một nửa bề mặt não của chúng ta, được gọi là vỏ não, phải xử lý các kích thích thị giác (4) và phim ảnh chủ yếu là một phương tiện trực quan, vì thế nó vốn dĩ đã thu hút phần lớn trí tuệ của chúng ta, do đó tiềm năng tác động của nó là đáng kể về cảm xúc lẫn trí tuệ.

Trong cuốn Điện ảnh thay đổi cuộc sống, Tony Kashani - Tiến sĩ Nhân văn của CIIS, bằng Thạc sĩ Nghiên cứu Điện ảnh của Đại học Bang San Francisco - cũng khẳng định rằng ở thế kỷ XXI, phim ảnh có sức hấp dẫn toàn cầu và có thể ảnh hưởng sâu sắc đến khán giả chỉ trong thời gian ngắn. Nếu có phương pháp sư phạm phù hợp và định hướng giáo dục đúng đắn, phim ảnh có thể trở thành công cụ cảm hóa cá nhân và xã hội (5).

Từ những điều này, có thể thấy, sự ảnh hưởng của nhân vật trên màn ảnh nói chung hay nhân vật nữ cường nói riêng không chỉ là một trải nghiệm trực quan mà còn có thể ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc và suy nghĩ của chúng ta (6).

Khi theo dõi hành trình của một nhân vật nữ cường, chúng ta có thể cảm nhận được những vấn đề mà họ phải đối mặt, tạo ra một mối liên hệ cảm xúc giữa khán giả và nhân vật, thúc đẩy sự đồng cảm và sự đồng hành trong hành trình của nhân vật trên màn ảnh. Việc cảm nhận được những cảm xúc phức tạp và nội tâm của nhân vật khiến chúng ta có mong muốn thấu hiểu họ như thể họ là một người có thật mà ta vẫn gặp trong cuộc sống.

Nhân vật nữ cường cũng được xây dựng từ những chuyện đời đậm tính cá nhân và chân thực, giúp chúng ta dễ dàng nhìn thấy mình trong nhân vật, tìm thấy những yếu tố chung và những trăn trở mà chúng ta cũng đã từng hoặc đang trải qua.

Hóa ra, khi xem phim về nhân vật nữ cường, "người thường" chúng ta cũng được "cường hóa" theo.

Điều chỉnh niềm tin và vượt qua các định kiến ​​về giới

Hình ảnh nhân vật nữ cường đã góp phần thay đổi định kiến ​​giới của nhiều người, đặc biệt là các bạn trẻ, rằng phụ nữ là yếu đuối và phụ thuộc. Bởi lẽ, phụ nữ trong thực tế lẫn trên phim ảnh đều có thể đối diện cuộc sống với tâm thái mạnh mẽ, quyết đoán và độc lập. Họ làm tan biến những định kiến ​​cũ về vai trò của người phụ nữ trong xã hội. Giờ đây, chúng ta có thể tin rằng một người phụ nữ hoàn toàn có thể làm chủ cuộc sống và số phận của mình mà không còn phụ thuộc vào một người đàn ông hay một thế lực, một chế độ, hay một định kiến hẹp hòi nào.

Hình tượng nhân vật nữ cường cũng giúp phá vỡ định kiến ​​về sự nữ tính. Không chỉ là "công dung ngôn hạnh", phụ nữ có nhiều lựa chọn hơn. Họ cũng có thể kiên cường, hiên ngang và nổi bật trong mọi lĩnh vực.

Các nhân vật nữ cường gửi đi thông điệp rằng đã qua cái thời tính nữ bị giới hạn bởi những định kiến ​và lối đóng khung con người xưa cũ kia.

Ngoài ra, nhân vật nữ cường trên màn ảnh còn giúp chúng ta điều chỉnh quan điểm về nghề nghiệp. Xã hội truyền thống đã đóng khung một số nghề nghiệp nhất định gắn liền với giới tính, điển hình như việc đàn ông sẽ làm lãnh đạo hoặc các nghề nghiệp liên quan đến trí tuệ còn công việc của phụ nữ thường là chăm sóc gia đình hoặc "thêu thùa may vá". Nhưng ở các nhân vật nữ cường, họ không sợ dấn thân vào các lĩnh vực truyền thống dành cho nam giới như quân đội, khoa học, kỹ thuật... và họ hoàn toàn có thể khẳng định rõ thành tựu của bản thân trong những nghề nghiệp này.

Hidden Figures là một bộ phim dựa trên câu chuyện có thật về ba nhà toán học người Mỹ gốc Phi - Katherine Johnson, Dorothy Vaughan và Mary Jackson.

Bằng nhiều cách khác nhau, họ đã chứng tỏ được năng lực của bản thân, không ngừng đấu tranh cho chính mình để vượt qua cuộc chiến phân biệt chủng tộc và giành lấy ưu thế trong cuộc chiến nữ quyền, bứt ra khỏi những quan điểm tầm thường về phụ nữ.

Có thể bạn biết rồi. Katherine Johnson đã tạo ra công thức toán giúp NASA đưa con người vào vũ trụ (7).

Nâng cao lòng tự trọng và ý thức về bản thân

Khi chúng ta đồng cảm với nhân vật nữ cường, chúng ta không chỉ tạo ra sự kết nối giữa bản thân và nhân vật mà còn đánh thức sự mạnh mẽ và khao khát tự do nằm sâu thẳm bên trong chúng ta, gợi lên trong chúng ta sự tự nhìn nhận và trân trọng giá trị bản thân cũng như những người phụ nữ quanh mình.

Ngày nay, chúng ta sẽ thấy phụ nữ với nhiều thân hình, vóc dáng khác nhau xuất hiện trên màn ảnh. Một bé gái có thể nhìn vào diễn viên gốc Phi là Viola Davis và diễn viên gốc Á là Dương Tử Quỳnh để biết rằng họ là hai trong số những người giỏi nhất trong lĩnh vực của mình, dù cho họ không hoàn toàn giống với hình mẫu truyền thống của một sao nữ Hollywood.

Khi chúng ta nhìn thấy những phẩm chất tuyệt vời của nhân vật nữ cường như sự thông minh, sáng tạo, can đảm, lòng kiên nhẫn và đặc biệt là không từ bỏ, chúng ta cũng dễ dàng nhận ra rằng những phẩm chất này cũng tồn tại trong chính mình. Từ đây, chúng ta nhận thức được giá trị cá nhân và cách ta nhìn nhận bản thân sẽ "kéo theo" cả lòng tự trọng chúng ta ngày càng cao hơn. Và điều đáng mừng là lòng tự tôn cá nhân và chất lượng cuộc sống có tỷ lệ thuận. Những người có lòng tự tôn cao có xu hướng thân thiện hơn, biểu cảm tốt hơn, năng động hơn, tự tin hơn, tin tưởng người khác hơn và ít gặp rắc rối hơn trước những vấn đề nội tâm lý (8).

Sự kiên cường của nhân vật nữ cường cũng khơi dậy lòng tự tin trong mỗi chúng ta. Khi chứng kiến ​​sự kiên cường và bền bỉ của họ, chúng ta sẽ cảm nhận được sức mạnh và sự hấp dẫn của tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ. Xem phim về họ, chúng ta cũng có thể phát triển tiềm năng của bản thân và trở thành phiên bản tốt nhất của mình.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tác động của phim ảnh nói chung hay các nhân vật nữ cường nói riêng là có thể khác nhau đối với mỗi người. Sự khác biệt về cảm xúc, trạng thái tâm lý, trình độ giáo dục... đều là một phần ảnh hưởng đến cách mỗi người tiếp nhận và phản ứng với các câu chuyện trên màn ảnh.