"Phản hồi cảm xúc" là gì mà có thể giúp tình yêu hòa hợp lâu dài?

Trong cuốn sách Hiểu về trái tim, thiền sư Minh Niệm cho rằng "hết lòng quan tâm đến cuộc đời của người mình thương, thấu hiểu những khó khăn hay ước vọng của họ" là một trong những yếu tố tạo nên tình yêu chân thật. Để đối phương cảm nhận được tình yêu, đôi khi sự "hết lòng", "thấu hiểu" này phải được thể hiện bằng lời nói và hành động.

Các nhà tâm lý học đã sử dụng thuật ngữ "Phản hồi cảm xúc" (Emotional Responsiveness) để nói về vấn đề này. Dựa trên nhiều nghiên cứu, các chuyên gia cho rằng việc phản hồi góp phần duy trì chất lượng và sự thân mật của các mối quan hệ (1).

Phản hồi cảm xúc là gì?

Theo Giáo sư Lynn C. Miller và Tiến sĩ John H. Berg, phản hồi cảm xúc là khả năng giao tiếp và hành động để cùng giải quyết các nhu cầu, cảm xúc, khát vọng của đối phương (2).

Nếu bạn hết lòng bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc của mình với nửa kia để tìm kiếm sự chia sẻ nhưng đáp lại chỉ là những hành động hời hợt thì cảm giác đọng lại trong bạn sẽ là nỗi cô đơn. Không chỉ thấy buồn bã hay tức giận, đỉnh điểm tổn thương gây ra từ sự vô cảm này chính là cảm giác sợ hãi. Chúng ta sợ vì mất kết nối với người kia, sợ vì nhận ra sự lỏng lẻo trong mối quan hệ tình cảm.

Khi nghiên cứu những cặp đôi đã kết hôn, nhà tâm lý học người Mỹ John M. Gottman đã đưa ra ba dấu hiệu khi cảm xúc không được phản hồi tích cực như sau (3):

• Người kiểm soát các cuộc đối thoại là người độc lập hơn (thường về mặt tài chính hoặc cảm xúc).
• Nếu người chồng không thể hiện được sự chân thật khi trả lời, người vợ sẽ càng khó chịu và khi ấy người chồng lại càng tránh né.
• Giữa hai vợ chồng không tồn tại tình bạn mà có xu hướng xem nhau như đối thủ.

Trái lại, nếu nửa kia là người có khả năng phản hồi cảm xúc tốt, biết cách chấp nhận và bao dung với suy nghĩ, trạng thái của bạn thì bạn sẽ luôn cảm thấy dễ chịu và yên tâm khi bộc bạch tâm tư.

Dưới đây là đoạn hội thoại mẫu do Giáo sư John M. Gottman đưa ra:

• Cuộc trò chuyện của một cặp đôi hòa hợp:

- Tại sao anh cứ cắt ngang lời em?

- Anh xin lỗi, em đang nói gì ấy nhỉ? Anh không cố ý cắt ngang

- Lúc nãy em nói là năm nay mình nên dành thời gian đi du lịch với nhau

• Cuộc trò chuyện giữa một cặp đôi bất hòa:

- Tại sao anh cắt ngang lời em?

- Anh sẽ không làm vậy nếu anh được nói

- Ồ, vậy là do em nói quá nhiều? Chắc là anh thích em không nói gì nữa hết

- Thay đổi cũng tốt

- Được rồi, kể từ nay anh không phải nghe em nói nữa đâu, mà dù sao anh cũng chưa bao giờ nghe

- Nếu em nói ít lại thay vì cứ huyên thuyên suốt thì có lẽ anh sẽ nghe

Vì sao chúng ta không thể "phản hồi cảm xúc" của nhau một cách tích cực?

Theo chuyên gia tư vấn Maya Diamond, "phản hồi cảm xúc" là một kỹ năng mà chúng ta đã vô thức được học từ khi còn bé. Trong quá trình trưởng thành, nếu chúng ta không tự nhận ra hoặc được chỉ ra những hình mẫu "phản hồi cảm xúc" đúng đắn, chúng ta sẽ vô thức lặp lại những hành động mà bố mẹ đã làm thuở ấu thơ.

Cụ thể, chuyên gia Maya Diamond chỉ ra bốn rào cản ngăn chúng ta "phản hồi cảm xúc" tích cực (4):

• Rào cản 1: Thường xuyên chứng khiến những cuộc cãi vã của bố mẹ trong thời thơ ấu khiến chúng ta thiếu một hình mẫu về mối quan hệ tích cực và loay hoay trong việc đối mặt với cảm xúc của nửa kia.
• Rào cản 2: Suy nghĩ "đối phương đã là người trưởng thành và không cần phải được chiều chuộng mọi nhu cầu cảm xúc như trẻ con".
• Rào cản 3: Ngay cả chúng ta cũng chưa thể phản hồi tích cực với cảm xúc của chính mình.
• Rào cản 4: Không lý giải được nhu cầu tình cảm của người yêu.

Áp dụng công thức A.R.E để phản hồi cảm xúc tích cực

Theo Tiến sĩ Sue Johnson, nhà sáng lập trường phái Trị liệu Tập trung vào cảm xúc (Emotional Focused Therapy), mối quan hệ tình cảm của cả hai thường dựa vào ba trụ cột (5):

• Khả năng tiếp cận (Accessibility)
• Khả năng phản hồi (Responsiveness)
• Sự gắn kết (Engagement)

Theo đó, đây là ba câu hỏi quan trọng của người yêu mà bạn cần phải phản hồi một cách tích cực (6):

• "Anh có sẵn sàng đến và trò chuyện với em?" - Khả năng tiếp cận

Khả năng tiếp cận đòi hỏi các cá nhân trong một mối quan hệ cần phải giữ sự kết nối với nhau trong những thời điểm khó khăn nhất về mặt cảm xúc. Bạn nên cho thấy sự hiện diện của mình khi đối phương đang gặp bất ổn. Đó là món quà lớn nhất mà chúng ta có thể trao tặng để giúp họ bình tĩnh.

• "Đây là một vấn đề khó nói, em có muốn nghe anh chia sẻ và đón nhận nó không" - Khả năng đáp ứng

Điều quan trọng khi phản hồi cảm xúc với đối phương là không phủ nhận những gì họ đang trải qua. Khẳng định rằng mình tin những buồn đau mà họ đang đối mặt là có thật, không dè bỉu, chê bai hay xem nhẹ vấn đề, đây là chiếc "phao cứu sinh" đầu tiên bạn có thể ném ra để cứu vớt người kia khỏi tổn thương.

Việc chấp nhận trạng thái tiêu cực của đối phương sẽ giúp họ cảm thấy suy nghĩ, cảm nhận của mình được tôn trọng. Chưa tính đến việc liệu bạn có thể giúp họ giải quyết vấn đề hay vượt qua nỗi đau này hay không nhưng ít nhất, việc bạn quan tâm và ưu tiên cảm xúc của nửa kia đã mang ý nghĩa to lớn.

• "Anh có thương và luôn ở bên cạnh em không?" - Sự gắn kết

Sự gắn kết trong các mối quan hệ tình cảm được cố vấn hôn nhân Kevin Leapley định nghĩa là "sự quan tâm đặc biệt mà chúng ta chỉ dành cho người mình yêu" (7). Vì thế, phản hồi cảm xúc tích cực còn được thể hiện qua những hành động âu yếm, cử chỉ vỗ về để đối phương thực sự yên tâm về một tình yêu lâu bền.